Những thông tin cần biết về can thiệp mạch vành qua da
Can thiệp mạch vành qua da
là một kỹ thuật dùng một loại ống thông nhỏ (catheter) qua đường động mạch quay
hoặc động mạch đùi để đưa một bóng nhỏ vào lòng động mạch vành bị tắc, rồi nong
và đặt Stent (giá đỡ) để làm tái thông dòng máu.
Ths.BS. Đinh Danh Trình, Phó khoa Tim mạch, Bệnh viện Bãi Cháy sẽ chia sẻ cho chúng ta những thông tin mà bệnh nhân can thiệp mạch vành qua da cần biết: ưu nhược điểm của kỹ thuật này, bệnh nhân cần chuẩn bị gì trước và sau khi can thiệp và chế độ sinh hoạt sau can thiệp.
Ths.BS. Đinh Danh Trình, Phó khoa Tim mạch, Bệnh viện Bãi Cháy.
PV: Bác sĩ có thể
chia sẻ ưu điểm của phương pháp can thiệp động mạch vành qua da so với các kỹ
thuật khác?
Ths.BS. Đinh Danh Trình: Can thiệp động mạch vành có thể thực
hiện chỉ bằng cách mở một lỗ nhỏ trên da để đưa catheter vào động mạch ở đùi
hoặc cổ tay. Người bệnh được gây tê tại vùng chọc, nên nhìn chung, thủ thuật
này không gây đau hơn một lần lấy máu làm xét nghiệm. Bệnh nhân vẫn tỉnh táo
trong suốt quá trình thực hiện thủ thuật. Thời gian thực hiện thủ thuật thường
trong vòng vài giờ và phần lớn bệnh nhân có thể về nhà sau 1 - 2 ngày tính từ
khi kết thúc thủ thuật.
PV: Can thiệp động mạch
vành qua da sẽ được tiến hành như thế nào, thưa bác sĩ?
Ths.BS. Đinh Danh Trình: Gồm 2 bước: Chụp mạch vành và Can thiệp động
mạch vành
Chụp mạch vành: Một ống thông nhỏ được chọc
qua mạch máu và đưa vào lỗ động mạch vành. Sau khi ống thông đã được đưa vào lỗ
động mạch vành thì dung dịch thuốc cản quang sẽ được bơm qua hệ thống ống thông
vào mạch vành. Kết quả là hiển thị hình ảnh của hệ động mạch vành trên màn hình
tăng sáng, dựa vào các hình ảnh này cho phép đánh giá những tổn thương của hệ
động mạch vành như hẹp, tắc, lóc tách, huyết khối,...
Can
thiệp động mạch vành: Nếu có chỗ hẹp động mạch vành cần nong rộng
thì bác sĩ sẽ luồn dây dẫn mềm rất nhỏ qua ống thông tới tổn thương mạch vành.
Bóng nong sẽ được luồn qua ống thông đi tới vị trí hẹp và được bơm lên. Sau khi
lòng mạch vành đã mở rộng thì bóng sẽ được làm xẹp xuống và rút ra.
Để tránh việc mạch vành hẹp
trở lại sau khi nong bóng, một giá đỡ (stent) được đưa đến chỗ hẹp. Stent được
bung ra bằng cách bơm bóng, kết quả là stent áp sát vào lòng mạch máu và làm
lòng mạch máu mở rộng ra. Sau đó, bóng sẽ được làm xẹp, tách khỏi stent và được
hút ra ngoài, để stent ở lại vị trí cần đặt.
Sau khi nong và đặt stent, lòng mạch máu ở chỗ hẹp được mở rộng, giúp máu đi qua chỗ hẹp nhiều hơn, giúp giảm triệu chứng đau ngực, cũng như cải thiện tiên lượng tốt hơn.
Các bác sĩ Bệnh viện Bãi Cháy đang tiến hành chụp mạch vành cho bệnh nhân.
PV: Bệnh nhân trước can
thiệp cần chuẩn bị những gì?
Ths.BS. Đinh Danh Trình: Trước khi tiến hành thủ thuật nong động
mạch vành, người bệnh sẽ được giải thích tại sao cần thực hiện kỹ thuật này,
phương pháp tiến hành ra sao, biến chứng có thể xảy ra trong và sau khi thực
hiện. Khi đồng ý làm thủ thuật, bệnh nhân sẽ ký vào giấy cam kết thực hiện thủ
thuật.
Bệnh nhân được kiểm tra,
đánh giá các tình trạng bệnh đi kèm (bệnh dạ dày, bệnh phổi mạn tính), chức
năng thận..., tiền sử bệnh lý như tiền sử xuất huyết tiêu hóa, các bệnh rối loạn đông máu,
dị ứng các thuốc cản quang...
Chụp và can thiệp động mạch
vành qua da có thể được tiến hành qua động mạch quay hoặc động mạch đùi. Vùng
làm thủ thuật sẽ được làm sạch và cạo lông, sát khuẩn sạch và gây tê tại chỗ.
Sau đó, bác sĩ sẽ đâm kim để tạo một lỗ nhỏ vào lòng động mạch tại vùng đó.
PV: Bệnh nhân sau can thiệp
cần chú ý điều gì?
Ths.BS. Đinh Danh Trình: Sau khi chụp và đặt stent động mạch
vành, sheath ở vùng chọc mạch (cổ tay hay đùi) sẽ được rút ra. Vùng vết chọc
sau đó sẽ được ép chặt. Nếu can thiệp đường mạch quay (chọc vùng cổ tay), bạn
có thể đi lại được nhưng tốt nhất nên nghỉ ngơi, gác cao tay và để vùng tay đó
được ổn định giúp cầm máu tốt hơn. Sau khoảng 2 giờ, băng ép sẽ được nới bớt và
sau ít nhất 5 giờ, băng ép sẽ được tháo hoàn toàn.
Đối với can thiệp qua đường
động mạch đùi, bệnh nhân cần nằm bất động trong vòng 6 đến 8 giờ, đặc biệt là
chân bên chọc mạch để chắc chắn rằng vết chọc đã cầm máu. Trong một số trường
hợp, có thể cần một túi chặn nhỏ để tăng lực ép lên vùng đó trong khoảng 1 - 2
giờ đầu băng ép.
Sau thủ thuật, vết chọc có
thể hơi đau tức khi chạm vào. Vùng chọc cũng có thể hơi nề hoặc tím nhẹ trong
một vài ngày. Điều này có thể bình thường nhưng nếu bạn đau, sưng nề và vùng
tím lan rộng, hãy thông báo với bác sỹ. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có
thể cho tiến hành một số thăm dò và xét nghiệm để chắc chắn là không có lỗ rò
hay nhiễm trùng tại vùng chọc mạch tuy rằng tỷ lệ này rất thấp.
PV: Sau khi can thiệp bao
nhiêu lâu, bệnh nhân có thể trở lại cuộc sống sinh hoạt như thường ngày?
Ths.BS. Đinh Danh Trình: Bạn nên tránh gắng sức thể lực trong 1
- 2 tuần sau thủ thuật. Sau đó, phần lớn bệnh nhân có thể dần trở lại hoạt động
với mức độ phù hợp, kể cả quan hệ tình dục. Nên tập thể dục vừa sức đều đặn
hàng ngày.
PV: Chế độ ăn uống, sinh
hoạt, luyện tập, uống thuốc…. bệnh nhân cần tuân thủ như thế nào?
Ths.BS. Đinh Danh Trình: Khi stent được đưa vào động mạch vành, nó sẽ
nằm lại đó mãi mãi. Sau một vài tháng, các tế bào nội mạc từ xung quanh sẽ phát
triển phủ lên trên lòng stent. Quá trình này có thể lâu hơn nếu ta dùng stent
phủ thuốc. Trong suốt quá trình này, khoảng < 1% nguy cơ có cục máu đông
hình thành bên trong lòng stent làm tắc nghẽn dòng máu trong động mạch. Nguy cơ
này là lớn nhất trong một vài tuần đầu tiên sau khi đặt stent.
Để giảm nguy cơ này, bạn
cần dùng thuốc chống ngưng tập tiểu cầu đều đặn, bao gồm cả aspirin và ức chế
thụ thể P2 Y12 (Clopidogrel, ticagrelor, prasugrel để làm cho tiểu cầu bớt kết
dính. Với người mắc hội chứng mạch vành mạn tính sẽ cần dùng một loại
thuốc chống kết tập tiểu cầu khoảng 6 tháng. Bệnh nhân hội chứng mạch vành cấp
tính thì dùng thuốc 12 tháng và những thuốc khác theo chỉ định.
Như đã nói ở trên, tắc
nghẽn có thể xảy ra sau khi can thiệp động mạch vành. Vì vậy, bạn cần được theo
dõi đều đặn và đi khám lại ngay nếu có triệu chứng đau ngực trở lại. Khi có
những dấu hiệu cảnh báo như đau ngực hoặc khó thở đừng chần chừ bởi việc đến
viện sớm sẽ làm tăng cơ hội để bạn được điều trị kịp thời.
Sau khi được can thiệp đặt
stent động mạch vành, bạn có thể lên kế hoạch tập luyện để từng bước nâng cao
sức khoẻ. Bạn cần kiên trì điều chỉnh các yếu tố nguy cơ có thể làm cho tình
trạng động mạch vành xấu đi. Hãy kiểm tra định kỳ lượng cholesterol trong máu.
Nếu cholesterol cao, hãy điều chỉnh lối sống và dùng thuốc (theo đơn) để hạ mỡ
máu. Kiểm soát huyết áp và đường huyết bằng chế độ ăn, giảm cân và uống thuốc
đều đặn. Nếu bạn hút thuốc, cần bỏ thuốc ngay. Thực hiện những điều này, bạn có
thể làm quá trình tiến triển của mảng xơ vữa chậm lại và có một cuộc sống tốt
đẹp không triệu chứng./.
PV: Hiện các bác sĩ Bệnh
viện Bãi Cháy đã triển khai kỹ thuật này như thế nào?
Ths.BS. Đinh Danh Trình: Từ năm 2013, Bệnh viện Bãi Cháy là đơn vị y tế đầu tiên trong tỉnh triển khai thực hiện kỹ thuật can thiệp tim mạch và tiếp tục duy trì một cách bền vững cho đến nay. Hiện nay Khoa Tim mạch có 63 giường bệnh với 9 bác sĩ, 10 điều dưỡng được đào tạo bài bản trong điều trị bệnh lý tim mạch, can thiệp tim mạch; 2 phòng khám chuyên khoa, 1 phòng siêu âm tim, 1 khu điều trị nội trú. Đặc biệt, Bệnh viện đã đầu tư khu can thiệp tim mạch với hệ thống xét nghiệm, thăm dò tim mạch hiện đại đảm bảo có thể chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả, như hệ thống chụp mạch số hóa xóa nền (DSA), siêu âm Doppler màu tim, Holter điện tim..
Nhiều bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp được cứu sống nhờ can thiệp mạch kịp thời tại Bệnh viện Bãi Cháy.
Đến nay, nhiều kỹ thuật
cao trong can thiệp tim mạch đã được đội ngũ bác sĩ làm chủ và triển khai thường quy như can thiệp
mạch vành qua da, can thiệp rối loạn chuyển nhịp, cấy máy tạo nhịp tim vĩnh viễn,
điều trị bằng năng lượng sóng có tần số radio (RF)… giúp tận dụng thời gian
vàng xử trí cấp cứu, điều trị nhiều bệnh lý tim mạch phức tạp, nguy kịch, hồi
sinh sự sống cho hàng trăm người bệnh mỗi năm.
PV: Xin cảm ơn bác sĩ có
những chia sẻ hết sức hữu ích!
Minh Khương